"Turkmen atlary"
State association

Şu gün ata Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramy mynasybetli Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda dabaralar geçirildi.

Täze taryhy eýýamda behişdi bedewler döwürleriň aýrylmaz arabaglanyşygynyň we nesilleriň dowamatlylygynyň, adamzat ösüşiniň medeni genji-hazynasyna saldamly goşant goşan türkmen halkynyň aýdyň döredijilik zehininiň beýanyna öwrüldi. Ahalteke bedewleriniň dünýädäki şan-şöhratyny artdyrmakda milli Liderimiziň ägirt uly hyzmaty bardyr. Döwlet Baştutanymyzyň giň gerimli döredijilikli işleriniň netijesinde bu gün ýurdumyzyň atçylyk pudagy kuwwatly ösüşe eýe boldy.

Döwlet Baştutanymyzyň baştutanlygynda Türkmenistanda arassa ganly behişdi bedewleri köpeltmegiň, ösdürip ýetişdirmegiň hem-de seýislemegiň milli däplerini aýawly saklamak, dowam etdirmek hem-de baýlaşdyrmak boýunça maksadalaýyk işler dowam etdirilýär. Ugurdaş düzümler yzygiderli döwrebaplaşdyrylýar, paýtagtymyzda hem-de welaýatlarda döwrebap atçylyk sport toplumlary guruldy. Bu ulgamda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklar giňeldilýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça döredilen Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasy şeýle gatnaşyklaryň ilerlemegine ýardam edýär. Atly sportuň görnüşlerini, milli at üstündäki oýunlary hem-de at çapmak sungatyny wagyz etmäge uly üns berilýär.

Türkmenistanda her ýyl aprel aýynyň ahyrynda Türkmen bedewiniň milli baýramy mynasybetli giň gerimli çäreler geçirilýär. Şu ýyl bu sene ilkinji gezek Türkmen alabaýynyň baýramy bilen bilelikde geçirildi. Şu ýylyň 21-nji aprelinde Aşgabatda Halkara ahalteke atçylyk assosiasiýasynyň hem-de Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň merkeziniň açylandygy bellärliklidir. Munuň özi biziň şöhratly ata-babalarymyzyň dünýä peşgeş beren bahasyna ýetip bolmajak gymmatlyklarynyň örän uly ähmiýete eýedigini alamatlandyrýar.

Döwlet Baştutanymyz tarapyndan ahalteke bedewleriniň halkara gözellik bäsleşigi döredildi. Her gezek bu abraýly gözden geçirilişiň emin agzalarynyň öňünde ýeňil bolmadyk wezipe durýar — täsin bedewleriň iň gowularynyň arasyndan gowularyny seçip almak aňsat däl. Şol bedewleriň her biri gözelligi hem-de syrdamlylygy bilen tapawutlanýar.

Ahalteke tohum atlary halkymyzyň ägirt uly baýlygy hem-de buýsanjydyr. Bedewleriň taryhy ençeme müňýyllyklardan gözbaş alýar. Türkmen seýisleri atlary kämilleşdirmek bilen, ýelden ýüwrük bedewleriň täsin aýratynlygyny aýawly saklap, toplanan tejribäni hem-de bilimleri nesillerden-nesillere geçiripdirler. Ahalteke bedewleriniň öwşün atýan reňki, syrdamlylygy, seýkin basyp ýöreýşi, ýyndamlygy hem-de çydamlylygy atşynaslaryň we halk seçgiçileriniň ýokary ussatlyk derejesiniň netijesidir.

Atlar ähli döwürlerde türkmenleriň wepaly dosty we syrdaşy bolupdyr. Owadanlygy hem-de ýyndamlygy bilen tapawutlanýan bedewler ählihalk dabaralarynyň bezegidir. Ýurdumyzda bellenilýän ähli baýramçylyklarda däp bolan at çapyşyklary geçirilýär. Şol dabaralar ajaýyp, okgunly, ýelden ýüwrük ahalteke bedewlerini syn etmäge hem-de türkmen çapyksuwarlarynyň ussatlygyna mynasyp baha bermäge mümkinçilik berýär.

27-nji sentýabrda behişdi bedewler paýtagtymyzda eziz Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramynyň şanyna geçirilen ýubileý ýörişinde hem özleriniň gözelligini we başarjaňlygyny görkezdiler.

Irden hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Halkara ahalteke atçylyk sport toplumyna geldi.

Artistleriň we döredijilik toparlarynyň hem-de bagşylar toparynyň joşgunly çykyşlary bu dabara türkmen toýlaryna mahsus bolan hakyky baýramçylyk öwüşginini çaýdy. Bu ýerde göreşýän pälwanlar öz ussatlyklaryny subut etdiler.

Şanly sene mynasybetli toplumyň çäginde däp bolan ak öýler gurnaldy hem-de giň gerimli sergi ýaýbaňlandyryldy. Bu sergi milli amaly-haşam we şekillendiriş sungatynyň dürli görnüşleri, özboluşly halk senetleri barada giň düşünje almaga mümkinçilik berýär. Muzeý gymmatlyklaryny hem öz içine alan giň gerimli sergi ady rowaýata öwrülen ahalteke bedewlerine bagyşlandy. Bedewler gadymy döwürlerde-de, häzirki günde-de döredijilik ylhamynyň çeşmesidir.

Hakykatdan hem türkmen bedewleri wasp edilmäge mynasypdyr we olar görenleri haýran galdyrýar. Halk döredijiliginde atlar gözellik, maksadaokgunlylyk hem-de wepalylyk, dostluk, asyllylyk, gaýduwsyzlyk, ar-namys, eziz Watanymyza söýgi ýaly düşünjeleri alamatlandyrýar. Häzirki döwrüň sungat ussatlary şöhratly ata-babalarymyzyň däplerini üstünlikli dowam etdirip, ajaýyp eserleri döredýärler. Şol eserlerde milli we dünýä medeniýetiniň hakyky gymmatlygy bolan ahalteke bedewleriniň ajaýyplygy wasp edilýär.

Ýol ugrunda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow baýramçylyk sergisini synlady. Şol sergide paýtagtymyzyň hem-de ýurdumyzyň bäş welaýatynyň medeni-taryhy gymmatlyklary ýaýbaňlandyrylypdyr.

Sergi gymmatlyklarynyň arasynda at esbaplarynyň nusgalary bar. Ussalar şol esbaplary taýýarlamaga örän jogapkärli çemeleşýärler.

Gadymy döwürlerde dörän aty bezemek däbi hem mähriban halkymyzyň bedewlerini çäksiz söýýändiginiň hem-de olara mähir bilen garaýandygynyň aýdyň subutnamasydyr. Öňki döwürlerde şeýle bezegler goranyş wezipesini hem ýerine ýetiripdir we gözden-dilden goramagyň serişdesi bolup hyzmat edipdir. Häzirki döwürde bu ajaýyp däpler häzirki zaman ussatlarynyň zehinli işlerinde öz beýanyny tapýar. Olaryň taýýarlaýan owadan, inçelik bilen ýasalan bezeg şaý-sepleri ahalteke bedewleriniň asylly keşbi bilen sazlaşykly utgaşýar hem-de olaryň gözelligini açyp görkezýär.

Sergide bezeg şaý-sepleriniň we el işleriniň, haly, dokma, ýüpek, keçe, gön we agaç önümleriniň täsin nusgalary, milli saz gurallary, dürli sowgatlyk önümler görkezildi. Türkmenleriň däp bolan lybaslary we başgaplary, hojalykda ulanylýan serişdeleriniň, zähmet gurallarynyň nusgalary we beýlekiler görkezildi. Sergi gymmatlyklarynyň arasynda düýeler üçin niýetlenen bezegler, şol sanda toý kerweniniň aýrylmaz bölegi bolan owadan bezelen kejebe hem bar.

Bu sergi türkmen halkynyň köpugurly zehininiň hem-de zähmetsöýerliginiň, özüniň baý taryhy-medeni mirasyna ygrarlylygynyň nyşanydyr.

Baýramçylyk dabarasynda “Bedew ata şan getirdiň, Arkadag!” diýen aýdymyň ruhubelentlik we joşgun bilen ýerine ýetirilmegi hemmeleriň göwnüni galkyndyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynyň merkezi münberine çykýar.

Milli Liderimiz ahalteke bedewlerine uly sarpa goýmak bilen, ussat çapyksuwar, “Türkmenistanyň ussat halypa seýsi” diýen hormatly adyň eýesidir. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow işiniň örän köpdügine garamazdan, at çapmak, bedewler bilen didarlaşmak üçin hemişe wagt tapýar.

Döwlet Baştutanymyz özüniň tutanýerli zähmeti we hemmetaraplaýyn goldaw bermegi netijesinde ýurdumyzyň atçylyk sport pudagyny höweslendirmäge hem-de ösdürmäge, onuň halkara giňişlikdäki abraýyny has-da belende galdyrmaga saldamly goşant goşýar.

Soňra baýramçylyk at çapyşyklaryna badalga berildi. Ahalteke bedewleri dürli aralyga geçirilen çapyşyklaryň ýedisinde özleriniň okgunlylygyny we çalasynlygyny görkezdiler. Geçirilen çapyşyklaryň her birine atlaryň 12-si gatnaşdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, atly sportda bedewiň hem-de çapyksuwaryň sazlaşykly hereket etmegi örän wajypdyr. Sportuň şu görnüşinde yzygiderli we tutanýerli türgenleşikler arkaly gazanylýan üstünlik köp babatda çapyksuwaryň we atyň sazlaşykly hereketi bilen kesgitlenilýär. Çapyksuwar batyrgaý we aýgytly bolmalydyr, özüniň wepaly ýoldaşyna oňat düşünmelidir hem-de ony başarjaňlyk bilen ugrukdyrmalydyr. Bularyň ählisi ýeňşiň kepilidir.

1400 metr aralyga geçirilen ilkinji dört çapyşykda üçýaşar atlar ýaryşdylar.

Ilkinji çapyşykda Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Nowruz atly mele bedew 1 minut 31,5 sekunt wagt bilen iň gowy netijäni görkezdi. Ony çapyksuwar B.Babaýew çapdy.

Ikinji çapyşykda pellehana ilkinji bolup, Içeri işler ministrligine degişli Garabatyr atly gurt mele bedew geldi. Ol bu aralygy 1 minut 33,5 sekuntda geçdi. Onuň çapyksuwary — Ö.Ýalkabow.

Üçünji çapyşykda çapyksuwar N.Agamyradowyň çapan, Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Gumdag atly dor at 1 minut 31,7 sekunt wagt bilen iň gowy netijäni görkezdi.

Dördünji çapyşykda Energetika ministrligine degişli Menekli atly gara gysrak bedew ýeňiş gazandy. Onuň görkezen netijesi 1 minut 32 sekunda deň boldy. Çapyksuwary — J.Hydyrow.

Galan çapyşyklarda dört we uly ýaşar bedewler ýaryşdylar.

1800 metr aralyga geçirilen bäşinji çapyşykda Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Kelete atly dor bedew 2 minut 2,3 sekunt wagt bilen pellehana ilkinji bolup geldi. Çapyksuwary — B.Bajamow.

2200 metr aralyga geçirilen altynjy çapyşykda Döwlet daşary ykdysady iş bankyna degişli Syrdaşym atly gyr at iň ýokary netijäni görkezdi. Ol bu aralygy 2 minut 23,7 sekuntda geçdi. Ony çapyksuwar B.Berdimuhammedow çapdy.

Türkmenistanyň Prezidentiniň baýragyny almak ugrundaky şeýle aralykdaky jemleýji, ýedinji çapyşykda Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Goşasakar atly gyr bedew pellehana ilkinji bolup geldi. Ol bu aralygy 2 minut 31,2 sekuntda geçdi. Çapyksuwary — B.Bajamow.

Soňra ýaryşyň ýeňijilerini sylaglamak dabarasy boldy. 1-6-njy çapyşyklaryň ýeňijilerine 100 müň manat möçberinde pul baýragy gowşuryldy.

Hormatly Prezidentimiziň baýragyny — 300 müň manady 2200 metr aralyga geçirilen ýedinji çapyşykda ýeňiji bolan çapyksuwara Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Halkara ahaltekeatçylyk assosiasiýasynyň we Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň ýolbaşçysy, Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi Serdar Berdimuhamedow gowşurdy.

Bäsleşige gatnaşyjylar döwlet Baştutanymyza ýurdumyzda atly sporty höweslendirmek we ösdürmek, seýisleri taýýarlamak we olaryň ussatlygyny ýokarlandyrmak barada hemmetaraplaýyn alada edýändigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, at çapmagyň şöhratly milli däplerini aýawly saklamak we dowam etdirmek, ahalteke bedewleriniň şan-şöhratyny has-da artdyrmak üçin mundan beýläk-de ähli tagallalary etjekdiklerine ynandyrdylar.

Milli Liderimiz at çapyşyklarynyň ýeňijilerini gazanan üstünlikleri bilen gutlap, ähli seýisleri, atşynaslary, şeýle hem tutuş türkmen halkyny Türkmenistanyň häzirki zaman taryhyna möhüm waka hökmünde giren şanly sene — eziz Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramy bilen ýene-de bir gezek tüýs ýürekden gutlady we iň gowy arzuwlaryny beýan etdi.

Baýramçylyk at çapyşyklary ýatdan çykmajak täsirleri galdyrdy. Bäsdeşlik ruhy ýeňiş gazanmak ugrundaky yhlasly ýaryşlara özboluşly öwüşgin çaýdy. Gadymy döwürlerden bäri türkmenler at çapmagyň ussatlary hasaplanylýar. Bedew hem-de çapyksuwar bir bitewi sazlaşygy emele getirip, hemmeleri haýran galdyrýar.

Ahalteke bedewleri asyllylyk hem-de okgunlylyk ýaly häsiýetlere eýe bolmak bilen, şol bir wagtyň özünde çapyksuwar babatda ösen aň-paýhas we duýgurlyk ýaly häsiýetlerini görkezýär. Bedewiň hem-de çapyksuwaryň arasyndaky doly özara düşünişmek ýagdaýy atlary seýislemegiň milli mekdebiniň özboluşly aýratynlygydyr. Häzirki wagtda döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde atçylyk mekdebi täze ösüşe eýe boldy.

Ahalteke bedewleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň edebi döredijiliginde hem aýratyn orun eýeleýär. Milli Liderimiz ylmy seljermäniň hem-de giň göwrümli taryhy we häzirki döwrüň maglumatlaryny umumylaşdyrmagyň esasynda ýazylan behişdi bedewler baradaky ajaýyp kitaplaryň ençemesini döretdi. Dünýäniň dürli dillerine terjime edilen, türkmenistanlylaryň arasynda uly meşhurlyga eýe bolan bu eserler daşary ýurtly okyjylar hem-de ady rowaýata öwrülen ganatly bedewlere uly gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hünärmenler we atşynas alymlar üçin elýeterli boldy.

Dünýäniň köp ýurtlarynda ahalteke bedewleriniň muşdaklarynyň sany barha artýar. Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumyna degişli Akhan atly bedewiň Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabyna girizilmegi türkmen bedewleriniň deňsiz-taýsyz häsiýetleriniň dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edilmeginiň subutnamasyna öwrüldi. 2018-nji ýylda bu bedew on metr aralygy iki aýagynda 4,19 sekuntda geçmegi başaryp, bäsleşigiň şu görnüşinde dünýä rekordyny täzeledi. Şu ýylyň ýaz paslynda Akhanyň ilkinji taýçanagynyň peýda bolandygy bellärliklidir. Türkmen paýtagtynyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygynyň hormatyna taýçanaga Aşgabat ady dakyldy.

Ahalteke bedewleriniň hem-de çapyksuwarlaryň dünýäniň dürli döwletlerinde geçirilen iri gözden geçirişlerinde hem-de sirk festiwallarynda ýeňiji bolandygy bellärliklidir. Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň “Galkynyş” milli at üstündäki oýunlar topary ýurdumyzyň çäginden daşarda hem giň meşhurlyga eýe boldy. Soňky ýyllaryň dowamynda bu topar halkara bäsleşikleriniň ençemesine gatnaşyp, abraýly baýraklara mynasyp boldy. “Galkynyş” toparynyň at çapmak babatdaky ýokary ussatlygy, onuň agzalarynyň ýerine ýetirýän täsin akrobatik tilsimleri ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtlaryň tomaşaçylaryny haýran galdyrýar.

Milli Liderimiz ýeňiji bolan çapyksuwarlary gazanan ýeňişleri bilen ýene bir gezek gutlap, hemmeler bilen bilelikde edermen harby uçarmanlarymyzyň ýerine ýetiren uçuşlaryny synlady.

Şol pursatda häzirki zaman uçarlaryna erk edýän birnäçe harby uçarmanlar Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynyň ýokarsyndan baýramçylygyň hormatyna birnäçe çylşyrymly uçar tilsimlerini ýerine ýetirdiler. Ýurdumyzyň baş baýramynyň şanyna asmanyň giňişligini salýutyň öwüşginleri bezedi. Munuň özi dabara gatnaşyjylaryň Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyza bolan buýsanç duýgusyny has-da artdyrdy.

Harby uçarmanlaryň bu görkezme çykyşlary özleriniň ajaýyp häsiýetleri bilen “asman bedewleri”, “ganatly bedewler” ýaly deňeşdirmelere mynasyp bolan ahalteke bedewleriniň köpasyrlyk şan-şöhratynyň özboluşly beýanyna öwrüldi.

Gadymy rowaýatlardan mälim bolşy ýaly, ganatly ahalteke bedewleri biziň şöhratly ata-babalarymyzyň iň gowy umyt-arzuwlarynyň hasyl bolmagynyň nyşanyna öwrüldi. Bu gün ýurdumyzyň harby uçarmanlary tarapyndan ýerine ýetirilen çylşyrymly tilsimler, göýä, ganatly bedewleriň okgunlylygyny görkezýär. Atlaryň çapyşyny uçuş bilen deňeşdirmek bolýar.

Häzirki döwürde ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň, şol sanda harby-howa güýçleriniň maddy-enjamlaýyn binýady yzygiderli berkidilýär. Olaryň ygtyýaryna häzirki zamanyň iň kämil we täzeçil tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan tehnikalary gelip gowuşýar. Bu bolsa harby uçarmanlaryň hünär derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyna ýardam edýär.

Baky Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna daýanýan Türkmenistan parahatçylyk söýüjilikli syýasatyna ygrarly bolmak bilen, diňe goranyş häsiýetine eýe bolan milli Harby doktrinadan gelip çykýan wezipeleri üstünlikli çözýär.

Türkmenistanyň Prezidenti, ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy goşun generaly Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan harby özgertmeleriň netijesinde, harby gullukçylaryň hünär derejesini ýokarlandyrmak üçin ähli şertler döredilýär.

Häzirki wagtda türkmen uçarmanlary iň täze uçarlara ussatlyk bilen erk edip, olarda çylşyrymly tilsimleri ýerine ýetirýärler. Olaryň şu günki görkezme çykyşlary eziz Watanymyzyň 30 ýyllygynyň hormatyna guralan çäreleriň baýramçylyk öwüşginini has-da artdyrdy.

Soňra döwlet Baştutanymyz çapyksuwarlaryň höwes edýän ugurlary, geljekde saýlap aljak hünärleri bilen gyzyklandy we olara durmuşda ak ýol arzuw etdi.

Milli Liderimiz çapyksuwarlaryň haýyşy boýunça olar bilen ýadygärlik surata düşdi.

Ýurdumyzyň Hökümet agzalary döwlet Baştutanymyzy giňden dabaralandyrylan şanly sene bilen gutladylar. Gutlaglar üçin minnetdarlyk bildirip, milli Liderimiz baýramçylyk dabaralarynyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigini, oňa halkymyzyň işjeň gatnaşandygyny kanagatlanma bilen belledi. Munuň özi ýurdumyzyň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan taryhy ähmiýetli pursatlaryň uly rowaçlyklara beslenýändiginiň nobatdaky subutnamasyna öwrüldi.

Täze taryhy eýýamyň döredijilik kuwwatyna beslenen gadymy küştdepdi tansy döwürleriň hem-de nesilleriň aýrylmaz ruhy arabaglanyşygynyň beýanyna öwrüldi.

Halkara ahalteke atçylyk sport toplumynda baýramçylyk dabaralary tamamlanandan soň, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hemmeler bilen mähirli hoşlaşyp, bu ýerden ugrady.

Çeşme TDH